کد مطلب:106799 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:156
[صفحه 493] ماحل: كسی كه نزد پادشاه سخن چینی می كند، اصل محل به معنای فریب و مكر است، به جای كلمه ی الفاجر، الماجن نیز آمده است: به معنی گوینده ای كه هر چیز از سخن بیهوده، یاوه و مسخره، دلش بخواهد بگوید. الغرم: دین، وام، (روزگاری بر مردم بیاید كه در آن روزگار مقرب نیست مگر سخن چین، و زیرك قلم داد نمی شود مگر بدكار، و ناتوان به حساب نمی آید مگر شخص باانصاف. در آن وقت صدقه دادن را غرامت می شمارند، و صله ی رحم را منت و بندگی خدا را باعث بزرگی و برتری بر مردم می دانند، پس در چنان زمانی پادشاهی با مشورت كنیزان، و حكمرانی وسیله ی كودكان و تدبیر با خواجه سراهاست. مقصود امام (ع) این است كه در آن زمان به خاطر بدی مردم و دوری آنها از دیانت و قوانین شرع، اخلاق پست و ناروا به جای اخلاق پسندیده قرار گرفته و ناشایست به جای شایست، در نتیجه سخن چینان به غلط به جای اصحاب فضیلت و افرادی كه شایسته تقربند، در نزد پادشاهان مقرب می شوند، و تبهكاران یعنی كسی كه در كاربرد قوه ی شهوتش، راه پست افراط را می پیماید، شخص بافضیلتی كه دارای اعمال و حركات معتدل است، شمرده می شود. عبارت: و لا یضعف... یعنی هرگاه كسی را ببینند كه دارای تقو است و در رفتارش با مردم منصف است، ناتوان و عاجز شمارند. و احتمال می رود كه مقصود امام (ع) از عبارت یضعف یعنی كم عقل شمارند، به خاطر این كه او ستم نمی كند، گویا حقی را كه باید می گرفت، نگرفته است، و صدقه ای را كه دادن آن به خاطر كسب ثواب شایسته و سزاوار است همچون بازپرداخت وام در سنگینی و ناگواری، تاوان دادن و غرامت، می شمارند، و همچنین صله رحم با خویشاوندان را منت، حساب كنند در صورتی كه منت باعث از بین بردن فضیلت صدقه است به دلیل آیه شریفه: یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتكم بالمن و الاذی و در آن زمان بندگی و عبادت خدا وسیله ای برای برتری جویی نسبت به دیگر مردمان می شود و بدان وسیله، مانند كسی كه بر مردم منتی دارد خود را از دیگران بالاتر می گیرد. آنگاه امام (ع) از جمله نشانه های آن زمان، این چیزها را می داند: كه سلطان و پادشاه با مشورت كنیزان و به فرماندهی گماردن كودكان و تدبیر و اندیشه ی خواجه سراها، مملكت را اداره كنند. (مرحوم ابن میثم- شارح نهج البلاغه- می فرماید:) این علامتها در زمان ما و مدتی پیش از عصر ما ظاهر گشته است!)
صفحه 493.